Część elektryczna elektrowni jądrowych – normy, zalecenia, przepisy
Pomimo tego, że nie zbudowano jak dotąd w Polsce żadnej elektrowni jądrowej – polskie firmy dysponują niebagatelnymi doświadczeniami w dziedzinie budownictwa elektroenergetycznego. Początków zaangażowania polskich przedsiębiorstw w projekty jądrowe należy szukać jeszcze w latach 80., gdy trwała budowa Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu (planowane 4×440 MW), mającej wejść w skład razem z sąsiednią elektrownią szczytowo-pompową Zespołu Energetycznego Żarnowiec. Warto pamiętać, że w realizowane i planowane dostawy dla tego projektu wchodziły dziesiątki urządzeń, komponentów i materiałów wyprodukowanych w Polsce.
Budowa ta rozpoczęła się w 1982 r. a jej historię zakończyła na początku lat 90. decyzja o zaniechaniu ukończenia tego obiektu. Równolegle polskie przedsiębiorstwa elektromontażowe zaangażowane były w liczne projekty w krajach byłego bloku socjalistycznego: m.in. w EJ Paks na Węgrzech, EJ Kozłoduj w Bułgarii i EJ Chmielnicka na Ukrainie.
Po roku 2000 największym projektem energetyki jądrowej, w jaki zaangażowane były polskie przedsiębiorstwa przemysłowe była budowa trzeciego bloku fińskiej EJ Olkiluoto, pierwszego w Europie obiektu wyposażonego w reaktor typu EPR generacji III/III+. Katowicka Elektrobudowa wykonała w Olkiluoto prace elektromontażowe o łącznej wartości 188 mln euro. Obejmowały one m.in. montaż instalacji elektrycznych, w tym kabli i urządzeń rozdzielczych, aparatury kontrolno-pomiarowej i automatyki oraz udziału w rozruchu wyspy jądrowej obiektu. Ocenia się, że podczas największego natężenia prac na budowie elektrowni jądrowej w Finlandii pracowało 25 polskich firm. Sama Elektrobudowa miała w szczytowym punkcie robót aż ok. 550 pracowników na placu budowy. Polskie firmy obecne były i są na kolejnych obiektach z reaktorami EPR: budowie trzeciego bloku EJ Flamanville we Francji i obecnie budowanej EJ Hinkley Point C w Wielkiej Brytanii (rys. 1).
Rys. 1. Wizualizacja Elektrowni Jądrowej Hinkley Point C w Wielkiej Brytanii z dwoma blokami 1600 MW każdy, wyposażonymi w reaktory EPR (źródło: gov.uk, licencja Creative Commons)
Współcześnie wiele spośród polskich firm przemysłu elektrotechnicznego osiągnęło poziom techniczny pozwalający z powodzeniem na wykorzystanie ich produktów w systemach elektrowni jądrowych. Firma APS Energia skutecznie weszła na rynki energetyki jądrowej. Jej oferta obejmuje urządzenia zasilające: prostowniki, prostowniki tyrystorowe, przetworniki, falowniki i łączniki statyczne. Urządzenia te charakteryzują się wysokimi parametrami technicznymi, gwarantującymi odporność na ekstremalnie trudne warunki środowiska, zarówno elektrycznego jak i otoczenia zewnętrznego.
Ostatnie lata przyniosły wzmożone zainteresowanie potencjalnymi projektami jądrowymi w Polsce. Trwają przygotowania do budowy dużej elektrowni jądrowej w technologii bloków z reaktorami o mocy jednostkowej od 1 do 1,6 GW, która najprawdopodobniej powstanie w lokalizacji Lubiatowo-Kopalino w gminie Choczewo nad Bałtykiem. Coraz więcej mówi się też o kolejnych polskich elektrowniach jądrowych – mających powstać szczególnie tam, gdzie obecnie pracują elektrownie konwencjonalne – opalane węglem brunatnym, szczególnie w Bełchatowie i rejonie Pątnów – Adamów – Konin. Opublikowane w ostatnich latach dokumenty rządowe określiły technologię bloków jądrowych – mają one wykorzystywać reaktory ciśnieniowo-wodne: PWR (ang. Pressurized Water Reactor). Biorąc pod uwagę aktualną ofertę producentów technologii jądrowych na rynku światowym decyzja ta określa „krótką listę” możliwych dostawców i ich produktów, przy założeniu pominięcia potencjalnych ofert rosyjskich i chińskich jako niemożliwych do przyjęcia przez Polskę z przyczyn politycznych. Jest to zatem EPR oferowany przez francuskie przedsiębiorstwo EdF, AP1000 produkowany przez Westinghouse Electric ze Stanów Zjednoczonych oraz APR-1400 z firmy KEPCO/KHNP z Republiki Korei. Wszystkie te konstrukcje mają już wystarczające referencje i wypracowane technologie dla skutecznego udziału w polskim projekcie jądrowym. Co więcej w projekty jądrowe z wykorzystaniem nowoczesnych, małych reaktorów modułowych (SMR – ang. Small Mudular Reactor) z coraz większym zaangażowaniem włączają się duże polskie przedsiębiorstwa przemysłowe – Grupa Synthos, PKN Orlen, KGHM Polska Miedź oraz ZE PAK. Ich zainteresowanie dotyczy przede wszystkim zapewnienia pewnego źródła zasilania dla dużych zakładów przemysłowych, ale także do wykorzystania SMR-ów w zawodowej energetyce generacyjnej.
Udział polskich przedsiębiorstw w projektach jądrowych zarówno w obszarze prac elektromontażowych, jak i dostaw materiałów, komponentów i urządzeń wymaga po pierwsze włączenia się w łańcuch dostaw potencjalnych wykonawców i generalnych wykonawców, co wiąże się z odpowiednią prekwalifikacją firm oraz oferowanych przez nie dóbr i usług. Po drugie firmy i ich pracownicy muszą nauczyć się poruszać w świecie norm i przepisów specyficznych dla energetyki jądrowej. Instytucje nadzoru jądrowego w krajach rozwijających energetykę jądrową, inwestorzy, operatorzy oraz sami wykonawcy elektrowni jądrowych wypracowali w minionych dziesięcioleciach restrykcyjne wymogi dotyczące jakości materiałów, produktów, układów i prac wykonawczych związanych z budową i eksploatacją elektrowni jądrowej. Na rys. 2 pokazano „piramidę” hierarchii przepisów prawnych, norm i dokumentów doradczych obowiązujących i wykorzystywanych praktycznie przy realizacji części elektrycznej elektrowni jądrowej. Jej szczyt to polskie Prawo atomowe oraz wytyczne agencji dozoru jądrowego – Państwowej Agencji Atomistyki. Kolejne, coraz bardziej szczegółowe szczeble tworzą zalecenia Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Poczesne miejsce znajdują tu standardy jądrowe, wśród których miejsce szczególne zajmuje francuski zbiór przepisów AFCEN RRC-E oraz amerykańskie normy jądrowe dotyczące zagadnień elektrycznych opracowane przez IEEE. Poniżej nich mieszczą się konwencjonalne standardy techniczne dla urządzeń i układów elektrycznych elektrowni jądrowej: IEC, IEEE, NEMA i inne. Podstawę piramidy tworzą dobre praktyki przemysłowe.
Rys. 2. Hierarchia przepisów prawnych, norm i dokumentów doradczych obowiązujących i wykorzystywanych praktycznie przy realizacji części elektrycznej elektrowni jądrowej
Szkolenia dla polskiego przemysłu
Izba Gospodarcza Energetyki i Środowiska wraz z Siecią Badawczą Łukasiewicz – Instytut Spawalnictwa przy współpracy z Wydziałem Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej organizuje na zlecenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska cykl szkoleń dla przedsiębiorców zainteresowanych udziałem w budowie polskiej elektrowni jądrowej. Celem jest podniesienie kompetencji polskiego przemysłu i zapoznanie przedsiębiorstw z wymogami biznesowymi oraz technicznymi w cywilnej energetyce jądrowej, tak aby polskie firmy miały jak największe możliwości włączenia się w łańcuchy dostaw zarówno w Polskim Programie Energetyki Jądrowej, jak i w budowach elektrowni za granicą.
Szkolenia przeznaczone są przede wszystkim dla firm, które nie mają doświadczenia w pracach na rzecz budowy cywilnej energetyki jądrowej, ale również dla tych które realizują już prace w tym sektorze, a chciałyby zdobyć wiedzę umożliwiającą zawarcie nowych kontraktów na budowę i modernizację elektrowni jądrowych.
Dla kogo przeznaczone są szkolenia?
Przede wszystkim dla polskich przedsiębiorstw sektora budowlanego, elektrycznego i metalowego. Zapraszamy kadrę zarządzającą średniego szczebla – menedżerów odpowiedzialnych za systemy jakości, audytorów wewnętrznych, inspektorów BHP. Zainteresowani powinni być także menedżerowie bezpośrednio zaangażowani w prace produkcyjne – kierownicy projektu, inżynierowie budowy, główni spawalnicy itd.
Organizatorzy zapewniają pozyskanie najlepszych szkoleniowców-ekspertów, którzy są bezpośrednio zatrudnieni w międzynarodowych organizacjach i zrzeszeniach branżowych opracowujących dane standardy lub występujących w trakcie porównywalnych szkoleń w innych państwach. Uczestnicy szkoleń będą mogli zadawać pytania w trakcie każdej sesji. Możliwe będą także indywidualne konsultacje z ekspertami. Każdy z uczestników szkolenia otrzyma zestaw materiałów szkoleniowych w wersji angielskiej i polskiej. Językiem wykładowym będzie język angielski, niemniej uczestnicy mogą liczyć na profesjonalną pomoc tłumaczy obecnych na każdej sali podczas szkoleń.
Szkolenia są zorganizowane dla trzech grup: elektrycznej, budowlanej oraz metalowej i obejmują 60 godzin wykładowych w ramach każdej z nich. Plan zakłada przeprowadzenie szkoleń w sposób mieszany: on-line oraz stacjonarny, przy czym na szkolenie on-line zostanie przeznaczone 12 godzin, a na stacjonarne – 48 godzin. Szkolenie on-line zostanie przeprowadzone w tygodniu poprzedzającym szkolenie stacjonarne i będzie trwało dwa dni, po 6 godzin wykładowych dziennie. Z kolei szkolenie stacjonarne będzie trwało 5 dni (od poniedziałku do piątku) po 10 h wykładowych dziennie. Każda sesja zakończona zostanie egzaminem sprawdzającym wiedzę i zwieńczona wręczeniem certyfikatu.
Szkolenia odbędą się w terminach – pierwszy 14-18 listopada 2022 r., a drugi od 28 listopada do 2 grudnia 2022 r. Sesje szkoleniowe zostaną poprzedzone konferencją inaugurującą, która odbędzie się w trybie on-line 17 października 2022 r. Podczas konferencji przekazane zostaną informacje o organizowanych szkoleniach, zakresie merytorycznym każdej grupy szkoleniowej oraz o możliwości udziału i warunkach zgłoszeń. Zapraszamy Państwa do udziału w szkoleniach.
Szczegóły dotyczące szkoleń dostępne są na stronie: https://szkolenia-nuclear.pl/.
Opracował – Jacek Nowicki
